1 | Śpiewamy „Odę do radości” Friedricha Schillera, aby podkreślić naszą przynależność do Europy, do kultury Zachodu. Nie do końca jednak chyba wszyscy śpiewający rozumieją, jak ważna była idea wolności w twórczości Schillera i romantyków, skąd miejsce „Ody”, opublikowanej w roku 1786, w finale IX Symfonii Ludwiga van Beethovena, skomponowanej znacznie później, i dlaczego tak ważny jest to moment w historii sztuk wszelakich i myśli społecznej naszego kontynentu. Otóż właśnie wtedy zaczęliśmy świadomie definiować prawa jednostki i prawa społeczności. Zaczęliśmy poważnie myśleć o państwie i miejscu w nim obywatela. W 1789 powstała „Deklaracja praw człowieka i obywatela” mówiąca: „Ludzie rodzą się i pozostają wolni i równi, a celem każdego stowarzyszenia politycznego jest zachowanie naturalnych i niezbywalnych praw człowieka”. Trzy lata później, w 1791, nasza Konstytucja 3 maja wprowadzała w Rzeczpospolitej trójpodział władzy, wolność wyznania obywateli i nietykalność mieszczan, a chłopów obejmowała opieką rządu. Nawet Karol Marks przyznawał po upływie wieku, że „przy wszystkich swoich brakach konstytucja ta widnieje na tle rosyjsko-prusko-austriackiej barbarii jako jedyne dzieło wolnościowe, które kiedykolwiek Europa Wschodnia stworzyła”. Nam udało się stworzyć, choć na krótko, naszą deklarację przywiązania do wolności, a jednoczącym się wtedy Niemcom nie, choć przecież w zjednoczeniu umysłów Schiller widział szansę wolności jednostek. Jasność twoja wszystko zaćmi, Złączy, co rozdzielił los, Wszyscy ludzie będą braćmi Tam, gdzie twój przemówi głos. Trzeba pamiętać, że to przedstawiciele Sturm und Drang, myśliciele i „wieszcze” – w najcelniejszym znaczeniu tego słowa – dali iskrę, która rozpaliła europejską wrażliwość społeczną i ukształtowała rozumienie wolności. A „Oda” to po prostu piękny wyraz poglądu Schillera na estetyczne wychowanie człowieka w duchu wolności. 2 | Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie śpiewali w kościołach tęskniący do władzy politycy IV RP, odreagowując kolejne wyborcze klęski, póki los nie zesłał im manny z nieba – zwycięstwa w wolnych wyborach, w „zniewolonym kraju”. Ot, jeszcze jeden paradoks polskiej wolności, bo pieśń, którą śpiewali, powstała 25 lat po uchwaleniu wolnościowej Konstytucji 3 maja i miała chwalić cara Aleksandra I jako króla Polski. W oryginale słowa Naszego Króla zachowaj nam Panie napisał nie jakiś prorosyjski poputczik i zdrajca, ale adiutant Tadeusza Kościuszki, żołnierz insurekcji, pisarz i reformator polskiej ortografii Alojzy Feliński, dla współczesnych – patriota. Inny patriota, uczestnik kampanii napoleońskiej i powstania listopadowego, Jan Nepomucen Kaszewski, skomponował melodię tego hymnu, odpowiednią do rangi koronacji cara w warszawskiej katedrze. Jak dobrze dostrzegać odcienie szarości w naszej historii. 3 | Czy warto tak prymitywizować język polityki, przekazywać dzieciom tak czarno-biały obraz naszych czasów i historii? Wolność słowa, sumienia, myśli, którą budowaliśmy przez ostatnie ćwierćwiecze, sięgając po doświadczenia Europy i naszych dziadów, dziś jest zagrożona, już po kilku miesiącach rządów partii odwetu. Josif Brodski napisał: Człowiek wolny różni się od człowieka zniewolonego właśnie tym, że w wypadku katastrofy, niepowodzenia, klęski, nigdy nie obwinia okoliczności, kogoś innego, władzy – on obwinia samego siebie. Człowiek zniewolony zawsze uważa, że ktoś inny winien temu co się stało. Bądźmy świadomi i odpowiedzialni. Nie poddajmy się chorobie wyobraźni ludzi przechowujących w sobie wirusa niewoli. 4 | Już 20 lat temu ksiądz Józef Tischner pisał o „schorowanej wyobraźni” Polaków, kształtującej się od wieków w niewoli. Pisał o zupełnie różnej wierze ludzi wolnych i zniewolonych. Pęknięcie społeczne ujawniało się nie tylko dziś, ale i przed laty, w fascynacji demokracją liberalną z jednej strony i strachu przed nią z drugiej. Różnimy się jak nigdy, nawet we własnych rodzinach. Dlaczego? W spadku po czasach totalitaryzmu otrzymaliśmy ogromny ładunek pesymizmu w spojrzeniu na człowieka. Nazywam to „neomanicheizmem”. Kim jest człowiek? Człowiek jest istotą budzącą najgłębszą nieufność. Pod pozorami cnoty kryje się ekonomiczny interes. Im wyższa jest jego pozycja społeczna, tym więcej powodów do nieufności. Wiara w obecność zła, charakterystyczna dla manicheizmu, pozwala odkryć złą stronę każdej rzeczy. Jeśli niekiedy nie jest to łatwe, to tylko na skutek niesłychanej „obłudy świata”. Pojęcie „obłudy” robi dziś taką samą karierę jak za czasów komunizmu. Obłuda to sposób na ukrywanie zła pod pozorem cnoty. Nie ma niewinnych! Biada bohaterom, jeśli żyją. To, że przeżyli, jest ich oskarżeniem. Nie czuję nieufności, nie obrzucam obcych podejrzliwym spojrzeniem, nie uważam, że każdy bogaty to złodziej i malwersant. Nie szukam spisku wszędzie tam, gdzie brakuje mi wiedzy i wyobraźni. O błędy obwiniam głównie siebie. Być może znaczy to, że moja wyobraźnia nie jest jeszcze „schorowana”. Dzięki Bogu. ____Robert Szczerbaniak

Oglądaj nasze filmy na kanale Agencji Muzycznej Polskiego Radia!http://vid.io/xqKkTrzypłytowy album przygotowany z okazji jubileuszu 25-lecia wolnej Polski p

tekst wolność kocham i rozumiem